Propolis je ljepljiva smolasta materija koju pčele sakupljaju u proljeće, ljeto i ranu jesen (posebno kada su temperature oko 20°C) s pupoljka različitih biljaka i mladih grana drveća. Ponekad pčele same stvaraju propolis od eteričnih ulja i balzama sadržanih u omotaču peluda (peludovih zrnaca) kojima se inače hrane pčele.
Ukoliko pčele sakupljaju smolastu materiju s pupoljaka drveća, tada dodaju svoj pljuvačni sekret i vosak, sve ovo dobro promiješaju i kotrljaju nožicama. Tako nastaje finalni proizvod - propolis, koji ima zeleno - žuto, crveno mrku, a ponekad i tamnu boju. Propolis se teško rastvara i to samo u alkoholu, terpentinu ili amonijaku. U toplim ljetnim danima je mekan i ljepljiv, a u hladnim tvrđi i od voska. Propolis služi pčelama za obranu od uljeza, hladnoće, vlage i sl. Vrlo važnu ulogu ima u održavanju higijensko sanitarnih uvjeta u košnici, sanduku ili drugom mjestu gdje su smještene pčele. Propolis ima snažno baktericidno i bakteriostatsko djelovanje, što znači da ubija bakterije. Ima antivirusno i antimikotičko djelovanje što znači da ne dozvoljava razvoj gljivica i virusa. Propolisom pčele zatvaraju sve otvore na košnici kroz koje bi mogli ući uljezi, hladnoća i vlaga, fiksiraju okvire, oblažu ćelije u koje će matica izleći jaje. Uljeze usmrte svojim ubodima i balzamiraju ih propolisom. Antibakterijske supstance iz propolisa ne dozvoljavaju da dođe do razvoja bakterija i truljenja. Stoga ne dolazi niti do širenja mirisa, a ukoliko čovjek ne izbaci tako mumificiranog parazita, on godinama ostaje nepromijenjen.
Znanost još uvijek intenzivno radi na ispitivanju kemijskog sastava propolisa. Prema sastavu, propolis dakle ima slijedeća djelovanja:
- antibakterijsko
- antiproteolitično (ne dozvoljava da dođe do razlaganja bjelančevina u tkivu čovjeka)
- antivirusno
- antimikotično (ne dozvoljava rast gljivica)
- antioksidativno (zaustavlja oksidaciju bakterija)
- anestetično (umiruje bol)
Propolis se koristi u slijedećim granama medicine:
- ginekologija - brzo zarastanje grlića maternice
- stomatologija - u liječenju karijesa, ranica u ustima (afte, stomatitis gingive i dr.)
- propolis se dodaje zubnim pastama kao sredstvo za dezinfekciju, protiv bakterija, virusa i gljivica, a primjenjuje se i kao sredstvo za umanjivanje bolova u ustima.
- dermatologija (masti i tablete propolisa)
- u liječenju crijevnih bolesti
- u liječenju donjih dišnih puteva, kao rastvor za inhalaciju (može i u obliku spreja)
- u liječenju prostate i mokraćnih puteva
Propolis uništava čak i bakterije koje se nalaze u zraku, a taj proces naziva se samosterilizacija. Na propolis ne postoji rezistencija. I nakon duljeg antiseptičkog djelovanja na isti soj bakterija, one i dalje ostaju osjetljive na propolis. Otpornost prema propolisu nije moguća! Od pčelinjih proizvoda postoji još pčelinji otrov i vosak. Za sada to nam nije toliko zanimljivo. Postoje različite recepture od pčelinjih proizvoda: ekstrakti za mršavljenje, smirenje, jačanje imuniteta, bubrege i mjehur, otklanjanje nesanice...., visokovrijedne medne mješavine različitih namjena, medni sirupi i kozmetičke linije bazirane na propolisu.
za imunitet s propolisom, echinaceom i vitaminom C.
s uljem smilja
za normalnu i suhu kožu